SES YALITIMINDA GÜRÜLTÜ DENETİM İLKELERİ     

Ses yalıtımı ve gürültü kontrolü için dizaynlamada birinci adım planlamadır. Planlama ve tasarım aşamasında gürültü faktörünü göz önüne almak birçok istenmeyen gürültü problemlerini başlangıçta önlemek demektir. Problemlerin çoğu iyi bir tasarım, mekanların birbirine göre uygun yerleştirilmesi ve temel bir takım akustik prensiplerin düşünülmesiyle ortadan kaldırılabilir. Planlamanın her aşamasında düşünülmesi gereken ana prensip, mekanlar ile onların arka plan gürültüsü düzeyleri arasındaki ilişkidir. Düşük arka plan gürültüsü gerektirecek mekanlardan yüksek gürültülü mekanları ayırmak prensibi gürültü kontrolü için en etkili ve ekonomik yöntemdir. 

GÜRÜLTÜ KONTROLÜ AÇISINDAN TASARLAMA İLKELERİ

Gürültü kontrolü, sistemin üç elemanında gerçekleştirilebilir.

Kaynakta Kontrol : Gürültü yayan kaynağın yapısında alınan önlemler (yapısı ve işlevsel özelliklerini değiştirerek). 

Çevrede Kontrol : Gürültünün yayıldığı doğal ve yapma çevrede alınan önlemler (Fiziksel çevrenin ses dalgalar' üzerindeki etkilerinden yararlanarak). 

Kullanıcıda Kontrol : Aşırı gürültüden kulağın korunması amacıyla kullanılması önerilen koruyucular (Kulaklık, tıkaç vb…)

Bunlar arasında çevre plancılarını ve mimarları en çok ilgilendiren konu, gürültünün çevrede kontrolüdür. Çevrede gürültü kontrolü tasarlamanın üç ölçeğinde yapılabilir. Bunlar; 

Şehir tasarımı,

Bina tasarımı ve 

Yapı elemanı tasarımıdır. 

Gürültü sorunu her bir ölçekte farklı derinliklerde ele alınıp çözümlendirilebilir. Gürültü kaynakları binanın içinde veya dışında bulunabilir. Ancak temelde daha geniş analizler gerektiren dış çevre gürültüleri, gürültü yönünden tasarlama ilkeleri açısından daha önemlidir. İç kaynaklar da daha çok hacim elemanı ve malzeme ölçeklerinde incelenirler. Bir yerleşim ünitesinde çevre gürültüsünü kontrol altına almanın en iyi yolu, başlangıçta gürültüyü yok edecek uygun bir yerin seçimi olmaktadır. Daha sonra binaların yerleştirilmesi ve konumlandırılması sırasında dikkat edilecek bazı ilkeler vardır. 

YER SEÇİMİ

Bu konudaki çalışmalar iki aşamada yapılabilir. Özetle bunlar arazinin sakin bölümlerinin belirlenmesi ve gürültü kaynaklarının saptanmasıdır. 

Arazinin Sakin Bölümlerinin Belirlenmesi: Gürültü kaynaklarının arazideki konumları, arazinin fotografik durumu, zemin yapısı, meteorolojik şartlar ile yerleşme ünitesinin fonksiyonuna bağlı olarak kabul edilecek gürültü ölçekleri göz önüne alınarak, gürültü kontrolü açısından uygun yer parçasının belirlenmesidir. 

Gürültü Kaynaklarının Saptanması: Verilen arazi veya vaziyet planı üzerinde yapılacak yerleşmeler' etkileyecek mevcut gürültü kaynaklarının araştırılması, bu kaynakların nitelik ve akustik özelliklerinin (yani, referans gürültü düzeylerinin) gözlemler ve ölçümler ile saptanmasıdır. Yer seçimi konusunda ön plana gelen gürültü kaynaklarını ise şöyle sıralamak mümkündür: 

Ulaştırma Gürültüleri (Temelde bu gürültüler karayolu, havayolu ve demiryolu gürültüleridir. Bazı özel durumlarda ise denizyolu gürültülerinin de dikkate alınması gerekebilir.) 

Endüstri Gürültüleri 

Eğlence Nitelikli Gürültüler 

Şantiye Gürültüleri 

Yer seçiminde bazı faktörlere dikkat edilmesi gerekmektedir. Özellikle uygulamada önemli olanlardan “uzaklık etkisi”, “çevrede doğal ve yapma engeller ve “hakim rüzgar ve sıcaklık değişimleri” aşağıdaki bölümlerde özetle açıklanmaya çalışılmıştır.

UZAKLIK ETKİSİ

Ses kaynağının uzak alanında bulunan bir alıcı noktaya gelen sesin düzeyi dalga sapması nedeniyle uzaklığın fonksiyonu olarak azalır. Ses kaynağının türüne göre değişim gösteren ve frekansa bağlı olmayan uzaklık azaltışının değeri çizgi kaynak için uzaklığın her iki katında 3 dB, nokta kaynak için ise 6 dB, uçan cisimlerde ise 7 dB olarak saptanmıştır. Tasarlanacak herhangi bir yerleşme için sesin uzaklıkta azalma özelliğinden yararlanarak gürültü kaynağına olan en yakan uzaklık değeri konusunda bazı araştırmalar yapılmıştır. Bina ölçeğindeki (tek bir binanın tasarlanması) çalışmalarında ise daha kapsamlı ve ayrıntılı hesaplamalar söz konusudur.

ÇEVREDE DOĞAL VE YAPMA ENGELLER

Gürültü kaynağı ile seçilen veya yaklaşık olarak belirlenen yerleşim merkezi arasındaki doğal tepeler, yarlar, sık ve geniş bant (en az 30 m) şeklinde yer alan ağaçlıklar gürültü azaltımında rol oynar. Bu nedenle arazinin bu yönden olanakları dikkatli incelenmelidir. Gürültü kontrolü amacıyla yapma ses engellerinden de yararlanılabilir. Binaların yerleştirilmesinde yapma ve doğal engellerin kullanımına ilişkin bazı öneri bazında bazı şekiller aşağıda verilmiştir. 

Yeni bir yerleşme yapılacağı zaman uçağın zemindeki çalışma gürültüsünü ve zemine yakın uçan uçakların gürültüsünü azaltmak için yerleşmeler ile havaalanı arasında engel yapılar düşünülmelidir. Engel yapıların bir kesimi havaalanına ait yapılar olabilir. Havaalanına yakın engelsiz olarak yüksek bloklar yerleştirildiğinde uçak iniş ve kalkışlarında yerleşme ünitesi gürültüden çok etkilenmektedir. Yerleşmelerin havaalanına bakan yönlerinde mümkünse sürekli ve çok katlı yapılar yapılmalıdır. Bunlar alışveriş merkezleri, yüzme havuzları, eğlence merkezleri gibi gürültüye karşı çok duyarlı olmayan yapılar olmalı ve mümkünse bu yönde pencere açılmamalıdır. Şayet engel yapılar sırası uzun ve büyük ise bu yapılar akustik gölge bölgesi oluştururlar. Bu gölge bölgelerinde yerleşmeler planlanabilir Zeminden topografya durumunda yararlanılarak gürültü düzeyi azaltılabilir. Uçağın zeminde çalışması sırasında oluşan zemin gürültüsü havaalanı yakınında tepeler aracılığıyla yansır. Yerleşmeler bu engeller arasına yerleştirilebilir. Plan şemalarında da ses kesici ve emici düzenlemeler getirilebilir Eğimli arazilerde “teras evler” gibi ses yansıtıcı öğeleri olan mimari kullanışlar düzenlenebilir. Havaalanı ile yerleşmeler arasında yeşillendirme yapılarak gürültü düzeyinde bir azaltılma elde edilebilir. 

HAKİM RÜZGAR VE SICAKLIK DEĞİŞİMLERİ

Meteorolojik faktörlerden özellikle sıcaklık değişmeleri ve rüzgarların ses yayılımına etkileri göz önünde bulundurularak, yerleşmeler için uygun yerlerden gölge bölgelerinin sınırları belirlenmelidir. Genel bir ilke olarak, araziyi etkileyen hakim rüzgarın bulunması durumunda üst rüzgar bölgesine yerleşme büyük ölçüde gürültü kontrolü sağlar. Gürültü kaynağı bir trafik yolu ise, yol kenarında veya trafik kavşaklarının yakınına yerleşmek, hız azaltımı, vites değiştirme ve frene basma gibi nedenler ile gürültünün artması sonucunu getirdiğinden uygun değildir. Genellikle ağır ve duraklı trafiğin bulunduğu yerlerin yakınına yerleşmemelidir.